In het kort
De vooruitzichten voor de werkgelegenheid en de koopkracht zijn voor het jaar 2023 iets minder somber geworden. Dit blijkt uit de Macro Economische Verkenning(MEV) 2023 van het Centraal Planbureau(CPB). In deze MEV zijn de recent aangekondigde maatregelen door het kabinet meegewogen. Zo blijven de hoge energieprijzen een groot probleem maar krijgen de laagste inkomens een redelijke compensatie waardoor hun besteedbaar inkomen stabiel blijft en iets stijgt. Het gevaar voor de inkomens daar net boven, mensen met een inkomen net boven het minimum met een hoger energieverbruik, is niet geweken. Door de oorlog in de Oekraïne is de kans dat de gasprijs nog meer stijgt niet ondenkbaar. Hiermee komen deze inkomens in grotere financiële problemen. Al met al een situatie waarin het niet ondenkbaar is dat als je ontslagen wordt je geconfronteerd zult worden met flinke financiële problemen.
Vast contract en toch ontslagen worden
Het hebben van een vast contract of een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd, geeft natuurlijk de nodige financiële zekerheid. De zekerheid om te kunnen investeren in een leefstijl die bij je past. Je hebt een plek nodig om te wonen en waar je je thuis voelt. Wellicht heb je een gezin of is het je wens een gezin te vormen. Daarbij komen natuurlijk de nodige zaken om de hoek kijken. Levensonderhoud voor meerdere personen, kinderen die de mogelijkheid moeten krijgen zich veilig te ontwikkelen. Een goede school waar zij naartoe kunnen. Een koopwoning met een hypotheek die je pas na tientallen jaren zult hebben afbetaald. Allemaal zaken die vereisen dat je je vaste baan wil behouden. Daarnaast biedt een baan structuur aan je dagelijkse leven, heb je sociale contacten die belangrijk zijn voor je welbevinden. Uit onderzoek blijkt ook dat het hebben van een vast contract meer tevredenheid en geluk oplevert dan moeten leven met de onzekerheid van een flexibele baan. Toch kan het gebeuren dat je ontslagen wordt.
Mag je ontslagen worden met een vast contract?
In principe mag je niet zomaar ontslagen worden als je een vast contract hebt of zoals de wetgever het noemt: een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde duur.
Arbeidsovereenkomst
Volgens de wet moet er sprake zijn van een arbeidsovereenkomst voor een onbepaalde duur om van een vast contract te mogen spreken.. De werkgever moet dit dan zwart op wit hebben gezet en je een afschrift ervan hebben gegeven.
Ketenregeling
Het kan zijn dat je al meerdere tijdelijke contracten hebt gehad bij dezelfde werkgever. De zogenaamde keten van tijdelijke contracten is geregeld in artikel 7:668a van het Burgerlijk Wetboek. De Ketenregeling dwingt de werkgever om je een vast contract aan te bieden als je 3 tijdelijke contracten hebt gehad waarbij er geen tussenpozen zijn geweest die langer duurden dan 6 maanden. Ook als je meerdere tijdelijke contracten hebt gehad die samen meer dan 36 maanden hebben geduurd, hierbij worden eventuele tussenpozen meegerekend die korter duurden dan 6 maanden, moet de werkgever je een vast contract aanbieden.
Je kunt via deze tool berekenen of je volgens de ketenregeling recht hebt op een vast contract.
Wel ontslag
Ontslag krijgen met een vast contract kan niet zomaar. Toch zijn er situaties dat desondanks het ontslag door het UWV of door de rechter wordt toegewezen.
In deze blog ga ik in op drie soorten ontslag.
- Ontslag op staande voet
- Ontslag na disfunctioneren
- Ontslag i.v.m. reorganisatie
Ontslag op staande voet
Ontslag op staande voet kan als een werknemer ernstig verwijtbaar gedrag heeft vertoond of ernstig verwijtbaar nalatig is geweest. Twee voorbeelden van ernstig verwijtbaar gedrag zijn diefstal en discriminatie.
Diefstal
Een voorbeeld: In de supermarktbranche is gebruikelijk dat er een zero-tolerance beleid wordt gevoerd. Het stelen van iets kleins of het opeten van voedsel, zelfs als het uit de schappen is gehaald vanwege de bruikbaarheid kan tot ontslag op staande voet leiden. Zo is er een geval bekend van een supermarktmedewerkster die 11 jaar in dienst was en zonder toestemming een pak Optimel en een zalmsalade meenam. Beiden waren over datum. Je zou denken “wat maakt het nou uit?!” Toch keurt de rechter het ontslag goed. Temeer omdat zij al eerder was gewaarschuwd voor het meenemen van kaaskruimels.
Discriminatie kan ook leiden tot ontslag op staande voet. Zo werd een technicus door zijn werkgever, een chemiebedrijf in Rotterdam, ontslagen omdat hij in een besloten appgroep racistische plaatjes deelde. Een keer zelfs een plaatje met een hakenkruis. De rechter oordeelde dat het gedrag wel ernstig genoeg was maar dat de omstandigheden geen ontslag op staande voet toelieten. De werknemer had de racistische uitingen in een besloten appgroep had gedaan. Werknemers hebben recht op privacy oordeelde de rechter en deze werknemer had een verder een voorbeeldfunctie binnen het bedrijf als het ging om zijn werkethos.
Als je op staande voet wordt ontslagen wegens ernstig verwijtbaar handelen of nalaten dan heb je geen recht op een transitievergoeding.
Disfunctioneren
Je kunt ontslagen worden als je werkgever vindt dat je je werk niet goed doet. Dit wordt ook wel disfunctioneren genoemd. Een voorbeeld uit de praktijk:
Linda verliest in een korte tijd haar vader aan kanker. De impact is zo groot dat ze tijdens zijn ziekbed alleen maar kan huilen. Van werken komt niet veel terecht. Zij meldt zich ziek.
Na het overlijden van haar vader begint ze weer gedeeltelijk te werken. Zij bouwt het aantal uren geleidelijk op. Het tempo is tegen de zin van de werkgever. Na enige tijd krijgt ze te horen dat zij ontslagen wordt in verband met disfunctioneren. Zij schrikt hiervan omdat zij het ontslag niet heeft zien aankomen. Zij is jaren loyaal geweest aan deze werkgever en heeft hard voor hem gewerkt. Tenslotte stemt ze in met het ontslag. De arbeidsverhouding is zo verstoord dat zij weg wil. In een vaststellingsovereenkomst wordt o.a vastgelegd welke ontslagvergoeding zij krijgt.
Disfunctioneren is een van de ontslaggronden volgens artikel 7:669d van het Burgerlijk Wetboek. De wet legt niet duidelijk uit wat onder disfunctioneren wordt verstaan en er bestaat geen vaste norm. Toch worden wel voorwaarden bij het ontslag gesteld door de rechter om toestemming voor het ontslag te kunnen geven.
- Disfunctioneren mag niet het gevolg zijn van ziekte of een gebrek .
- Je werkgever moet zijn best doen om je erop te wijzen wat je niet goed hebt gedaan.
- Tijdens functioneringsgesprekken moet hij vastleggen wat er precies niet goed gaat en wat de punten zijn die verbeterd moeten worden en op welke termijn.
- Hij moet je de kans geven om door begeleiding en coaching je functioneren te verbeteren.
- De werkgever moet zorgen voor noodzakelijke voorwaarden zoals goede arbeidsomstandigheden en noodzakelijke scholing of opleiding om je functie goed te kunnen vervullen.
- De werkgever moet zijn best hebben doen om je te herplaatsen in een andere functie waar je beter functioneert. Uiteraard moet er dan wel een passende functie open staan of eventueel beschikbaar komen tijdens de wettelijke opzegtermijn.
Reorganisatie
Ontwikkelingen in de markt waar jouw bedrijf opereert kunnen soms tot een noodzakelijke reorganisatie binnen het bedrijf leiden.Vaak is het verminderen van de kosten de aanleiding. Een andere manier van het uitvoeren van de taken is dan het gevolg maar ook het inzetten van machines of elektronica om met minder mensen hetzelfde werk te doen. Zie bijvoorbeeld AH To Go op de stations. Waar nog niet zo lang geleden vier tot vijf winkelmedewerkers nodig waren om snel producten af te rekenen voor klanten die hun trein moesten halen zijn nu 2 medewerkers nodig voor het vakkenvullen en het te woord staan van klanten. Het afrekenen is bijna geheel vervangen door zelfscan kassa’s. Bij een reorganisatie komt veel onzekerheid kijken. Vragen als: “houdt ik mijn baan?”, “moet ik op een andere afdeling gaan werken?”, “blijf ik met dezelfde collega’s werken?”, doen zich dan aan. In al deze onzekerheid mag je werkgever je ontslaan. Ook als je een vast contract hebt. Wel zijn er spelregels. Er geldt een opzegverbod van je contract als je ziek bent of zwanger bent. Je mag dan niet ontslagen worden. In alle gevallen moet je werkgever het ontslag aanvragen via het UWV of de kantonrechter tenzij jij instemt met het ontslag.
De werkgever moet aantonen dat:
- het ontslag bedrijfseconomisch noodzakelijk is;
- hij inspanning heeft gedaan om je te herplaatsen binnen het bedrijf;
- hij heeft gekeken naar wie als eerste mag worden ontslagen.
Uitzendkrachten mogen eerder dan mensen met een vast contract worden ontslagen bijvoorbeeld. Dit wordt het afspiegelingsbeginsel genoemd.
Een minder voor de hand liggende keuze zou ook kunnen betekenen dat je weg wil bij je huidige werkgever. Je bent uitgekeken op je functie en door de stress rondom de reorganisatie zie je het niet meer zo zitten. Toch is het dan verstandig te wachten met ontslag te nemen. Hiermee verspeel je je kans op een ontslagvergoeding en WW. Ga in gesprek met je werkgever en onderhandel over een ontslagvergoeding. Laat je hierbij adviseren door een ervaren arbeidsjurist voor je toestemt met ontslag. In de onderhandelingen met je werkgever kun je proberen een zo hoog mogelijke ontslagvergoeding te krijgen. Veel werkgevers willen liever niet via het UWV of de kantonrechter het ontslag afdwingen maar laten ruimte over om in een vaststellingsovereenkomst het ontslag te regelen.
Reorganisatie is een van de dringende redenen die vallen onder de zogenaamde bedrijfseconomische gronden voor ontslag. Je werkgever kan om meer dringende redenen van bedrijfseconomische aard je ontslag aanvragen. Ook met een vast contract. Andere bedrijfseconomische gronden voor ontslag.
- Het bedrijf verkeert in een slechte financiële positie.
- Er is minder werk.
- Het bedrijf gaat failliet of stopt met voortbestaan.
- Het bedrijf verhuist naar een andere regio of ander land.
- De subsidie voor jouw baan vervalt.
In al deze gevallen is het verstandig na te gaan of je werkgever zich aan alle vereisten heeft gehouden voordat je je ontslag aanvaardt. Schakel op tijd een ervaren arbeidsjurist in en laat je adviseren of begeleiden.
Conclusie
Ondanks dat het hebben van een vast contract de nodige financiële zekerheid geeft kan een werkgever je ontslaan. De rechtszekerheid die de wetgever toekent aan een vast contract kent zijn grenzen. Gezien de sombere economische vooruitzichten voor het volgende jaar, 2023, is het belangrijk na te gaan of je werkgever zich houdt aan de regels bij ontslag.
Je mag ontslagen worden ook al heb je een vast contract als daarvoor dringende redenen zijn. Diefstal en discriminatie zijn voorbeelden van ernstig verwijtbaar gedrag die ontslag op staande voet kunnen opleveren.
Ook bij disfunctioneren kan de werkgever je ontslaan. Wel moet de werkgever nauwkeurig hebben bijgehouden dat je structureel je werkt niet goed hebt gedaan en dat ondanks aanwijzingen, trainingen en een eventuele herplaatsing de situatie niet is veranderd.
Bij een reorganisatie kan er veel onzekerheid ontstaan over je baan. Door technologische ontwikkelingen bijvoorbeeld kan jouw functie komen te vervallen. Je werkgever kan je ontslaan ook als je een vast contract hebt. Wel moet hij aantonen dat er bedrijfseconomische (dwingende) redenen zijn om te reorganiseren en moet hij hebben geprobeerd jou een nieuwe functie te geven binnen het bedrijf. Bij ontslag geldt het afspiegelingsbeginsel. Binnen dezelfde functies worden werknemers in dezelfde leeftijdsgroep ingedeeld. Binnen elke leeftijdsgroep moet degene met het kortste dienstverband als eerste worden ontslagen.
Laat je adviseren door een ervaren arbeidsjurist voor je toestemt met ontslag. In de onderhandelingen met je werkgever kun je proberen een zo hoog mogelijke ontslagvergoeding te krijgen. Veel werkgevers willen liever niet via het UWV of de kantonrechter het ontslag afdwingen maar laten ruimte om in een vaststellingsovereenkomst het ontslag te regelen.
Take Aways
- Een vast contract geeft financiële zekerheid.
- Ontslag met een vast contract kan niet zomaar.
- Om dwingende redenen kun je toch ontslagen worden.
- Ontslag op staande voet kan na ernstig verwijtbaar gedrag als diefstal.
- Disfunctioneren kan leiden tot ontslag. De werkgever moet wel een dossier hebben aangelegd.
- Bij een reorganisatie kun je ontslagen worden. Alleen als je werkgever heeft aangetoond dat het bedrijfseconomisch noodzakelijk is en herplaatsing niet mogelijk is.
- Verlies van financiële zekerheid heeft een grote impact op jouw professionele leven.
- Ontslag heeft ook gevolgen voor je relatie, vriendenkring en je mentale gesteldheid.
- Onderhandel met je werkgever over je ontslagvergoeding en ga niet te snel akkoord.
- Laat je begeleiden door een ervaren arbeidsjurist bij ontslag.
